Bạn sẽ không tìm được chữ VA trong y văn chính thống. VA là cách người Việt quen dùng, bắt nguồn từ hai chữ gốc Pháp là Végétations Adénoides. Tiếng Anh là Adenoid Vegetation, Y văn quốc tế ngày nay gọi là Adenotonsillar, viết ngắn là Adenoid, viêm VA là Adenoditis.
Ở trẻ em hệ thống lympho quanh vùng họng mũi rất phát triển, tạo nên một vòng bảo vệ đường hô hấp khép kín gọi là vòng Waldeyer gồm các khối hạnh nhân gọi là amidan: Khối lượng to nhất là amidan khẩu cái ta quen goi là Amidan, amidan đáy lưỡi, amidan ở loa vòi tai và cuối cùng là Adenoid là khối tổ chức amidan ở trần vòm mũi họng. Vòng tổ chức lympho waldeyer này có vai trò đề kháng chống viêm nhiễm, sinh ra các yếu tố miễn mịch như IgA, IgG, IgM và IgD.
Adenoid là khối tổ chức nằm ở trần vòm họng, hình thái có thể to choán gần hết khoang thông khí ở cửa mũi sau, che kín cửa loa vòi Eustachian. Ở trẻ lớn khối Adenoid này thu nhỏ dần. Ở người lớn hầu như không còn nữa. Những viêm nhiễm ở đường hô hấp trên làm cho khối tổ chức VA trở nên to hơn, gây nên sự bít tắc không khí thở làm cho trẻ khó thở, ngủ ngáy, gây bít tắc vòi tai, viêm tai giữa. Khi khối Adenoid quá to trẻ phải thở bằng miệng. cách thở mở miệng này sẽ làm cho hàm trên nhô ra, cằm dưới thụt ra sau, gây dị hình hàm mặt. Tổ chức Adenoid có thể quá phát to về khối lượng mà không viêm nhiễm, hoặc trở nên to do viêm nhiễm xẩy ra mạn tính ở vúng mũi xoang.
Triệu chứng
Luôn gắn liền với các triệu chứng viêm nhiễm cấp hoặc mạn tính của đường hô hấp trên, viêm mũi xoang, viêm họng và viêm Amidan. Trẻ sốt cao khó thở trong đợt viêm cấp tính hoặc trong đợt viêm tái phát, kèm theo ho, chảy nước mũi, đau họng, ù tai. Thở khó, có thể có tiếng ngáy, thở há miệng vì đường mũi tắc do tổ chức Adenoid bít lấp.
Điều trị nội khoa
Trong đợt viêm cấp hoặc viêm tái phát
Kháng sinh đường hô hấp
Kháng sinh điều trị tại chỗ
Hút rửa khoang mũi họng đưa kháng sinh tại chỗ.
Điều trị ngoại khoa
Sau đợt viêm tái phát cần chỉ định nạo VA nếu khối tổ chức này quá lớn gây cản trở thông khí ở ngã ba mũi họng vòi tai, che lấp loa vòi nhĩ gây khó thở, ngủ ngáy, viêm tắc vòi nhĩ và tai giữa.
Những biến chứng xa
Viêm tái phát VA có cùng nguồn gốc vi trùng gây bệnh viêm họng và cả đường hô hấp, có thể gây nên bệnh cảnh thấp tim.