Viêm mũi xoang trẻ em

17/10/2020 1.090 lượt xem


Trong hộp xương sọ mặt có một chuỗi các hốc rỗng nằm cạnh mũi, má, dưới ổ mắt gọi là các xoang. Mỗi xoang có lỗ thông mở vào các khe hẹp ở thành bên hốc mũi. Hệ thống xoang phát triển dần kích cỡ và hoàn thiện hình thái khi trẻ mười hai tuổi. Ở trẻ nhỏ các xoang nhỏ và nông, những viêm nhiễm dễ tràn ngập cả khoang mũi họng, tràn vào các xoang gây nhiễm khuẩn lan rộng cả đường hô hấp trên cấp tính, hoặc trở nên viêm tái diễn. Ở trẻ tổ chức VA và Amiđan rất phát triển, góp phần tạo phản ứng miễn dịch nhưng kích thước to gây cản trở hô hấp, đặc biệt là VA bít kín mũi sau gây khó thở.



VIÊM MŨI XOANG TRẺ EM
& NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG HÔ HẤP TRÊN

Trần Lệ Thủy MD., Ph.D
Trần Minh Trang MD., MSc
Websites: taimuihongthuytran.com & xoang.vn

 
 
Giới thiệu:

Tuổi nhỏ là một yếu tố có ý nghĩa đặc biệt trong căn nguyên gây bệnh viêm mũi xoang và đường hô hấp trên. Hệ thống miễn dịch tại chỗ ở trẻ đã đóng vai trò thúc đẩy nhanh quá trình xâm nhập của siêu vi trùng, dị ứng từ môi trường và nơi xẩy ra phản ứng dị ứng là niêm mạc hô hấp.  Phản ứng này làm cho lớp lông chuyển của niêm mạc hô hấp mất chức năng, giảm tần số đập, phá vỡ qui trình chuyển tải dẫn lưu dịch của màng nhầy trong xoang, phù sưng tắc nghẽn đường hô hấp. Sự nhạy cảm này đã làm cho một quá trình viêm đường hô hấp trên nhanh chóng gây nên viêm mũi xoang và ngược lại, một bệnh lý viêm mũi xoang nhanh chóng gây nên viêm cả đường hô hấp trên [1, 2]. Kết quả của sự phù sưng niêm mạc bít tắc lỗ xoang là tăng cơ hội cho sự nhiễm khuẩn trong hệ thống xoang, đặc biệt bít tắc vùng phức hợp các lỗ ngách [Ostiomeatal Complex - OMC] [1, 2, 3].  Tuổi nhỏ đồng thời có hệ thống lympho rất phát triển trong đó đặc biệt là sự quá phát tổ chức VA [Adenoid] và Amidan [tonsil]. Hai khối này phát triển to để tăng cường bảo vệ cơ thể nhưng trở nên vật cản lớn trên đường thông khí, đặc biệt là tổ chức VA án ngữ ngã ba vòm họng, che lấp cả loa vòi Eustachian. Vòi Eustachian ở tuổi nhỏ lại ngắn, và có hướng chỉ chếch 10 độ với phương nằm ngang vì vậy dịch viêm từ khoang mũi họng và dịch trào ngược trong viêm thực quản dễ dàng qua vòi nhĩ gây mất chức năng vòi nhĩ và dẫn đến viêm tai giữa [1, 3, 4, 5, 6].
  
Bệnh cảnh lâm sàng
 
Vì đặc điểm căn nguyên trên mà bệnh cảnh lâm sàng của viêm mũi xoang ở trẻ em luôn là hình ảnh ồn ào của một quá trình phát triển phù nề niêm mạc đường hô hấp trên, thậm cấp, là một phản vệ dị ứng. Triệu chứng là chảy nước mũi, ngứa mũi, có thể chảy máu mũi, tắc mũi, ngủ ngáy, ho, khó thở, chảy nước mắt, có thể sốt, nôn chớ, đau tai do tắc vòi Eustachian.
Viêm mũi xoang có thể tái diễn thành nhiều đợt trong năm, có thể gây biến chứng viêm đường hô hấp dưới.
Nội soi hốc mũi và khoang mũi họng với ống nội soi cứng đường kính nhỏ 2,7mm sẽ thấy niêm mạc phù nề, đỏ, dễ chảy máu, có đầy dịch mủ bẩn. Soi tai có thể thấy hình ảnh khác nhau của bệnh cảnh vòi nhĩ tắc, tổ chức VA và Amidan quá phát.
 
Chẩn đoán
 
Chẩn đoán hội chứng nhiễm khuẩn đường hô hấp trên không khó nhưng chẩn đoán một viêm xoang mạn ở trẻ thì khó vì nó dễ bị che lấp bởi hội chứng nhiễm khuẩn và dị ứng trong bệnh lý đường hô hấp trên. Viêm mũi xoang có thể gọi là một viêm đường hô hấp trên đã khu trú lại ở bên trong xoang.
Chẩn đoán dựa vào triệu chứng lâm sàng và hình ảnh nội soi khoang mũi họng đã nêu trên. Viêm mũi xoang ở trẻ lớn sẽ có triệu chứng ít ồn ào, kín đáo hơn giống như viêm mũi xoang xẩy ra ở người lớn.
Chụp X quang ở trẻ em nên đặt ra khi nội soi thấy các dị hình cấu trúc vùng OMC gây bít tắc hết sự dẫn lưu hệ thống xoang trước, hoặc polip mũi.

 
Điều trị
 
Điều trị nội khoa là thiết yếu trong đó giải pháp chăm sóc với hút rửa mũi xoang luôn được các nhà chuyên khoa khuyến khích trong điều trị viêm mũi xoang ở trẻ em [1,2,3,4]. Cần thận trọng trong việc sử dụng kháng sinh đường uống và tiêm truyền vì gần đây nhiều kết quả nghiên cứu đã đưa ra khuyến cáo về tác hại của việc lạm dụng những thuốc này trong bệnh lý đường hô hấp và đặc biệt độc hại với tai giữa ở trẻ em.
Chỉ định ngoại khoa sẽ đưa ra khi có khối nấm trong xoang, polips mũi, hoặc những dị hình hốc mũi ở vùng phức hợp các lỗ ngách [OMC] cản trở đường dẫn lưu dịch từ trong xoang ra hốc mũi.
Tại Clinic Thủy Trần chúng tôi lựa chọn kỹ thuật Thủy Trần [4] là giải pháp điều trị tại chỗ với nội soi với ống cứng đường kính nhỏ 2,7mm; hút rửa tích cực cả khoang mũi họng với dung dịch nước muối 0,9% và dung dịch kháng sinh với ống hút chuyên dụng (Thủy Trần) đường kính 1,5mm. Cân nhắc để chỉ định nạo bỏ VA, kiểm tra bệnh lý tai giữa, và điều trị chống trào ngược thực quản, điều chỉnh chế độ và cách ăn chưa phù hợp.

 
 
H2
Tư thế khám nội soi và hút rửa khoang mũi họng cho trẻ em

Kết luận
 
- Ở trẻ em luôn có một sự giao thoa xẩy ra giữa viêm mũi xoang và nhiễm khuẩn đường hô hấp trên, nổi trội lên là phản ứng dị ứng hô hấp.
- Nguyên nhân viêm mũi xoang và đường hô hấp ở trẻ luôn có sự phối hợp của siêu vi trùng, vi trùng, dị ứng, và trào ngược thực quản.
- Viêm mũi xoang ở trẻ em luôn phát triển nhanh dễ trở nên viêm nhiễm đường hô hấp trên, đặc biệt kín đáo là sự viêm tắc vòi nhĩ và tai giữa.
- Chỉ định chọc xoang hàm để chẩn đoán và điều trị viêm mũi xoang ở trẻ em là không đặt ra [2]. Khi đặc biệt cần thiết tiến hành như một giải pháp giảm áp cấp cứu với qui trình gây mê trong bệnh viện.
- Điều trị tại chỗ hút rửa mũi xoang và cả khoang họng là phương án tối ưu, có thể điều trị khỏi hẳn bệnh lý viêm nhiễm mũi xoang và cả đường hô hấp trên ở trẻ em.
- Phẫu thuật nội soi được chỉ định cho những trường hợp có khối nấm trong xoang, polips mũi, hoặc sự bít tắc dẫn lưu xoang do bất thường giải phẫu vùng phức hợp các lỗ xoang.
- Kỹ thuật Thủy Trần có tác động loại bỏ viêm nhiễm cả đường hô hấp trên tích cực, an toàn, hiệu quả. Các triệu chứng lâm sàng ồn ào sẽ nhanh chóng thoái lui, quá trình phục hồi bệnh diễn ra nhanh hơn so với người lớn mắc bệnh. Kỹ thuật này tác động làm sạch cả đường hô hấp trên trong đó là mũi xoang. Tư thế đầu bệnh nhi ngả thấp khỏi bờ đệm bàn nội soi như trên hình H1, H2 mô tả là cách an toàn tránh cho nước muối rửa và dịch viêm không có cơ hội tràn vào đường hô hấp dưới.
 
Tham khảo
 
1. Parsons DS., Pediatric Sinusitis, The Otolaryngologic Clinics of North American, Saunders ed., Februuary 1996.
2. Siegel SC., Diagnosis and Medical Management of Recurrent and Chronic Sinusitis in Children, in Diseases of the Sinuses - a Comprehensive Textbook of Diagnosis and Treatment, Humana press, 1996, pp: 197-214.
3. Lusk RP., Pediatric Chronic Sinusitis, in Cummings Otolaryngology Head and Neck Surgery, Mosby Elsevier, 2010, Fifth ed., Volume three, pp: 2778-2781.
4. Thuy TL., Kỹ thuật điều trị tại chỗ viêm mũi xoang mạn tính theo Thủy Trần, HNKHKT ngành Tai mũi Họng toàn Quốc, năm 2012, trang: 180-185.
5. Wald ER., Rhinitis and Acute and Chronic Sinusitis, in Buluestone-Stool-Kenna-Pediatric Otolaryngology, Saunders Company, third ed., 1996, volume one, pp:846-858.
6. Schuknect HF., Pathophysiology in Harold F.Schuknect, pathology of the Ear, Lea &Febiger ed., 2 nd., 1993, pp:77-79.
 

Liên hệ
Tiến sĩ Trần Lệ Thủy
Thông tin liên hệ
Clinic Tai Mũi Họng Thủy Trần
Số 6 P.Đỗ Quang, Q.Cầu Giấy, Hà Nội
Giờ làm việc
Chiều từ 14h00 đến 19h30 (Nghỉ chủ nhật và ngày lễ)
Đặt lịch khám bệnh
Các ô có dấu (*) là bắt buộc phải điền
OTOLARYNGOLOGY PRACTICE OTOLARYNGOLOGY PRACTICE
Trần Lệ Thủy - MD,Ph.D, Otolaryngologist
No.6 Do Quang St. Cau Giay Dist. Hanoi City
Email: thuyent12@gmail.com

Đóng
Giờ làm việc
Chiều từ 14h00 đến 19h30 (Nghỉ chủ nhật và ngày lễ)
Đặt lịch khám bệnh
Các ô có dấu (*) là bắt buộc phải điền
Gửi ý kiến của bạn
Các ô có dấu (*) là bắt buộc phải điền
Tư vấn & đặt lịch khám bệnh 098 368 0276